کاربرد زاج سفید در رنگرزی

صنعت رنگرزی

صنعت رنگرزی به شناخت انسان از رنگ حداقل به سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح بر میگردد. به این ترتیب لباس رنگی همواره مورد توجه انسان ها قرار گرفته است و هنر رنگرزی نیز در خدمت بشر بوده است آن ها از همان ابتدا برای رنگرزی از مواد مختلفی استفاده میکردند که یکی آن ها سولفات آلومینیوم یا زاج سفید است. در این مقاله قصد داریم کاربرد زاج سفید در رنگرزی را توضیح دهیم.

سولفات آلومینیوم یا زاج سفید چیست؟

سولفات آلومینیوم که با نام دیگر آلوم و زاج سفید نیز شناخته می شود از ترکیب بین آلومینیوم هیدروکسید و سید سولفوریک به وجود می آید. از ویژگی های سولفات آلومینیوم میتوان به فرار نبودن و عدم اشتعال پذیری آن اشاره کرد ولی محلول سولفات آلومینیوم به شدن اسیدی است و ph آب را به 2 می رساند.محلول سولفات آلومینیوم میتواند باعث سوختن پوست یا خوردگی فلزات شود.

سولفات آلومینیوم مطابق نامگذاری اتحادیه بین المللی شیمی محض و کاربردی یا آیوپاک، سولفات آلومینیوم نامیده می شود. البته نام های دیگری نظیرکیک آلوم، آلوم صافی، آلوم کاغذسازی، نمک آلومینیوم، آلوم برای آن در نظر گرفته شده است ولی در بازار بیشتر به آلوم یا زاج سفید یا آلومینیوم سولفات معروف است.میزان انحلال پذیری آلومینیوم سولفات تا حد زیادی بالا است و همین عامل سبب شده است که در صنایع مختلف کاربرد داشته باشد.

[faq title=”سئوالات متداول” open1st=”1″ openAll=”0″][faq_item title=”چند نوع دندانه داریم؟” number=”1″]دندانه ها بطور کلی به دو دسته ی معدنی و نباتی تقسیم می شوند. دندانه های نباتی به صورت یکجا در میوه و یا گیاهان جمع نشده اند و برخی از میوه ها و گیاهان فقط دو یا سه مورد از این دندانه های نباتی را دارند. پوست و میوه درخت بلوط و سماق از جمله مواردی هستند دندانه های بسیاری دارند.دندانه معدنی مثل زاج سفید، کروم، مس، قلع، نیکل و کبالت و زاج سیاه[/faq_item][faq_item title=”رنگ سیاه در رنگرزی با مواد طبیعی چگونه بدست می آید؟” number=”2″]رنگ سیاه از مخلوط گیاهان دارای جوهر مازو و آهن به دست می‌آید. منابع طبیعی جوهر مازو نوعی بلوط و پوست انار است. برای به دست آوردن رنگ مله‌ای از پوست انار استفاده می‌شود. در منطقه‌ی چهارمحال و بختیاری از پوست انار برای به دست آوردن رنگ سیاه استفاده می‌کنیم.[/faq_item][faq_item title=”برای بدست آوردن رنگ زرد در رنگرزی از چه گیاهانی میتوان استفاده کرد؟” number=”3″]اسپرک، زعفران، پوست پیاز و بابونه، رنگ‌های زرد متنوعی تولید می‌کنند. گلبرگ و غنچه‌ی کافیشه، پوست لیمو و انار، پیاز و زعفران و زردچوبه و برگ زردآلو و سیب و بید دستچه نیز این رنگ را تولید می‌کنند.[/faq_item][/faq]

کاربرد زاج سفید در رنگرزی

از مهم ترین مشکلاتی که در صنعت رنگرزی وجود دارد پوسته خارجی و یا فلس‌های پشم با خاصیت نفوذ ناپذیری خود سبب عدم رنگ پذیری راحت الیاف یا پارچه می شوند برای برطرف کردن این مشکل باید سطح الیاف با استفاده از مواد و روش هایی، خراش داده شود تا به صورت ناهموار درآمده و رنگ ها بتوانند بر روی بافت آن ها تثبیت شوند.به این فرآیند در اصطلاح، دندانه کردن می گویند.

هم چنین در صنایع رنگرزی و چاپ نوشته یا عکس روی لباس، برای ثبات هرچه بیشتر و بهتر رنگ بر روی الیاف لباس ها نیاز به رسوب ژلاتینی است. این رسوب ژلاتینی، با ترکیب زاج سفید در مقادیر زیاد آب بدست می آید.

شما با اضافه کردن سولفات آلومینیوم به آب، رسوب هیدروکسید آلومینیوم را به دست خواهید آورد که خاصیتی ژل مانند دارد.

از گذشته تاکنون ازمواد مختلفی چون سولفات مس، کروم، زاج سبز، قلع برای دندانه کردن استفاده می کنند ولی مهم ترین و کاربردی ترین آن ها آلومینیوم سولفات یا همان زاج سفید است.

یکی از نکات مهمی که در استفاده از زاج سفید برای رنگرزی باید مورد توجه قرار گیرد توجه به سختی آب است چرا که سولفات آلومینیوم در آب با سختی بالا عملکرد خوبی ندارد.

نکات استفاده از زاج سفید

یکی از نکاتی که برای رنگرزان بسیار حائز اهمیت است استفاده از یک تثبیت کننده طبیعی و غیر سمی رنگ پارچه است. زاج سفید یک تثبیت کننده رنگ بی خطر است که همواره مورد توجه رنگرزان قرار گرفته است.

زاج سفید (سولفات آلومینیوم) بیشتر برای رنگرزی پارچه هایی از جنش کتان و پشم مصرف می شود. کتان جذب بسیار اندکی نسبت به رنگ های طبیعی دارد.

امروزه رنگرزان پیش از استفاده از زاج سفید از تانن استفاده می کنند تا تثبیت رنگ بر روی پارچه پشمی بیشتر شود و همچنین سبب افزایش انعطاف پذیری آن می شود و سرعت خشک شدن رنگ را به کمتر از یک روز کاهش می دهد.

همچنین باعث میشود سولفات آلومینیوم می تواند عمق رنگی بیشتر و بهتری بر روی پشم ایجاد کند.

طریقه استفاده از زاج سفید

استفاده از زاج سفید در رنگرزی نیازمند توجه بسیاری است. مقدار کم یا زیاد میتواند در رنگ پذیری پارچه تاثیر بگذارد.

به همین منظور لازم است تا اندازه استفاده از ان را به طور تقریبی بدانید تا به مشکل نخورید. توصیه می شود به میزان ۱۲ درصد وزن پارچه خشک و یا ۱ قاشق غذاخوری به ازای هر ۱۰۰ گرم پارچه خشک از سولفات آلومینیم استفاده شود. همچنین بهتر است به اندازه ۶ درصد از وزن پارچه (یک چهارم قاشق چایخوری به ازای ۱۰۰ گرم پارچه) ، خمیر تارتار هم به این ترکیب افزوده گردد. خمیر تاتار سبب افزایش درخشندگی و نرمی پشم می شود.

عمل دندانه دادن در رنگرزی چگونه انجام می گیرد؟

عمل دندانه دادن که یکی از کاربرد های زاج سفید در رنگرزی است به سه روش انجام می شود:

• رنگریزی سپس دندانه کردن
• ابتدا دندانه کردن سپس رنگریزی
• دندانه و رنگریزی هم زمان.

به این ترتیب که روش اول و دوم بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند،  رنگرزی در کارگاه ها بیشتر با عمل دندانه دادن قبل از رنگ معمولاً به این دلیل انجام می گیرد که رنگ های استفاده شده مطلوب نبوده و یا رنگ به اندازه کافی جذب نشده باشد یا سایه های رنگی داشته باشد در این صورت برای تیره کردن رنگ الیاف از این روش دندانه دادن استفاده می شود.