سدیم کربنات که به عنوان جوش شیرین شناخته می شود دارای رنگ سفید، حالت کریستالی یا توده‌ای سفید بی بو است. سدیم کربنات وقتی در آب حل می شوند کربنات سدیم و هیدروکسید سدیم را تشکیل می دهند. سدیم کربنات می تواند محلول اسیدی را خنثی کند و یک محلول را قلیایی کند. کربنات سدیم ماده ای شیمیایی صنعتی است که در این مقاله روش تهیه کربنات سدیم از جوش شیرین و خواص آن و کاربردهای آن توضیح می دهیم.
جوش شیرین چیست؟
نام دیگر جوش شیرین، بی کربنات سدیم است که ترکیب شیمیایی آن NaHco3 است. معمولا جوش شیرین با نام های سودای نان یا پخت غذا نیز می شناسند. جوش شیرین یک عامل خمیر مایه است و یک پودر سفید کریستالی، و به طور طبیعی قلیایی است.
جوش شیرین یک نوع نمک است که آنیونش بی کربنات و کاتیون آن سدیم تشکیل می دهد. وقتی که جوش شیرین در آب حل شود به یون های سدیم و بی کربنات تبدیل می شوند. یکی از خواص آمفوتری جوش این است که جوش شیرین در آب هم به شکل اسیدی و هم به شکل بازی است.
روش تولید جوش شیرین
بی کربنات سدیم از واکنش سدیم کلرید، آمونیاک، دی اکسید کربن در آب تهیه می شود محصول خالص جوش شیرین از سدیم کربنات، آب، کربن دی اکسید به دست می آید.
واکنش اولیه جوش شیرین و بی کربنات سدیم از واکنش سدیم هیدروکسید و کربن دی اکسید به دست می آید. حال اگر در ادامه کار کربن دی اکسید به محصول تولید شده از واکنش اضافه شود بی کربنات سدیم با غلظت بیشتری از محلول مان به دست می آید. برای اینکه جوش شیرین به مقدار بیشتری تولید کنند از روش مشابه به روش سلوی استفاده می کنند یعنی خاکستر سودا را از سنگ معدن ناترون استخراج می کنند و بعد در آب حل کرده و با کربن دی اکسید واکنش می دهند که در این روش جوش شیرین به شکل جامد رسوب می کنند.
خواص شیمیایی جوش شیرین و کربنات سدیم
همانطور که گفتیم جوش شیرین یک آمفوتر است در نتیجه محلول آبی به دلیل تشکیل اسید کربنیک و یون هیدروژن بسیار قلیایی است
واکنش بی کربنات سدیم با یک اسید باعث تولید نمک و کربنیک اسید می شود و اگر جوش شیرین در دمای بالاتر از پنجاه درجه سانتی گراد قرار گیرد به سدیم کربنات و آب و دی اکسید کربن تبدیل می شود.
این بی کربنات ها واکنش از دست دادن آب را تحمل می کنند و اگر در گرمای بالاتر از پنجاه درجه سانتی گراد قرار گیرند به اسید تبدیل می شوند.
از جوش شیرین یا بی کربنات سدیم به عنوان ید در نمک برای خاموش کردن آتش استفاده می کنند و هم چنین می توان برای شستشوی نا خالصی های اسیدی یک لیپید خام استفاده کرد تا نمونه خالص تری تولید شود.
کاربرد های بی کربنات سدیم
با روش تولید جوش شیرین و خواص جوش شیرین آشنا شدید حال به بیان کاربرهای جوش شیرین می پردازیم:
غیر قابل اشتعال بودن
جوش شیرین کاربردهای بسیاری دارد یکی از کاربردهای اصلی جوش شیرین ماده ای غیر قابل اشتعال است.
صنایع غذایی
از جوش شیرین در صنایع غذایی مثل نانوایی، شیرینی پزی، آشپزی به عنوان یکی از افزودنی ها یا جز اصلی بیکینگ پودر می باشد.
صنایع غذایی و شیرینی پزی
بی کربنات سدیم یا جوش شیرین با ترکیبات اسیدی در خمیر واکنش نشان می دهد که باعث می شود در اکسید کربن آزاد شود همین عامل یک حالت بافتی با دانه های مشخص در کیک، بیکینگ، نان شیرینی ایجاد می کند. جوش شیرین با ویتامین سی یعنی اسیدهای موجود در غذا واکنش نشان می دهد و دیگر اینکه برای تولید بیکینگ پودر حدود سی درصد جوش شیرین استفاده می کنند.
حفظ رنگ مواد غذایی
از جوش شیرین می توان برای حفظ رنگ سبز، سبزیجات استفاده کرد که می تواند روی طعم آن هم تأثیر بگذارد.
مواد بهداشتی
جوش شیرین در خمیردندان ها، دئودرانت ها استفاده می کنند. اگر در خمیردندان ها از بی کربنات سدیم استفاده شود باعث می شود آن خمیر دندان سفید کنندگی بیشتری نسبت به بقیه خمیردندان ها داشته باشند و همچنین در دهان شویه ها که برای تمیز کردن محیط دندان، لثه و کنترل عفونت های دهانی استفاده می شود و به عنوان نرم کننده و از بین بردن بوی لباس ها استفاده می کنند.
مکمل های ورزشی
یکی دیگر از کاربردهای جوش شیرین یا بی کربنات سدیم استفاده آن در مکمل های ورزشی به مقدار بسیار کم است چون اگر مقدار زیادی از جوش شیرین در مکمل ها باشد به دلیل سمی بودن آن برای بدن خطرناک است.
لایه برداری پوست
از جوش شیرین برای لایه برداری پوست و از بین بردن بوی پا استفاده می کنند.
صنایع شیمیایی
از جوش شیرین در صنایع شیمیایی برای چسب، سوسک کش ها، رنگ پزی پارچه، پارچه های ابریشمی و پشمی و…. می کنند.
داروهای کمکی
اگر کسی ناراحتی معده یا سوزش معده داشته باشد از جوش شیرین به عنوان یک ضد اسید در دارو سازی استفاده می کنند و هم چنین به عنوان داروهای کمکی برای احیای قلب استفاده می کنند.
روش تهیه سدیم کربنات از جوش شیرین
فرمول شیمیایی سدیم کربنات Na2Co3 است و فرمول شیمیایی جوش شیرین یا بی کربنات سدیم NaHco3 است که ابتدا جوش شیرین یا بی کربنات سدیم در یک کوره دویست درجه فارنهایت قرار می دهند تا حدود یک ساعت حرارت ببیند در نتیجه دی اکسید کربن و آب بیرون خواهند رفت و سدیم کربنات خشک باقی می ماند.
عوارض استفاده از جوش شیرین و کربنات سدیم
با وجود کاربردهای بسیار زیاد جوش شیرین استفاده زیاد از آن هم عوارضی دارد مثلا استفاده زیاد از آن در تمیزی دندان ها باعث می شود مینای دندان از بین رود. استفاده زیاد از سدیم بی کربنات یا همان جوش شیرین باعث اسهال و یا حتی تشنج و نارسایی کلیه می شود. اگر بعد از هر وعده غذایی جوش شیرین مصرف کنید باعث پارگی معده می شود و اگر دچار فشار خون بالا هستید قبل از مصرف جوش شیرین با پزشک خود مشورت کنید.
سخن آخر
در این مقاله روش تهیه سدیم کربنات از جوش شیرین را توضیح دادیم. جوش شیرین یا سدیم بی کربنات یک ترکیب شیمیایی قلیایی به شکل پودر سفید رنگ است و در شیرین پذیری و صنایع غذایی کاربرد های بسیاری دارد. در صورت استفاده درست از جوش شیرین ماده ای بی خطر محسوب می‌شود اما اگر در مصدق آن زیادی روی شود خطراتی به همراه دارد.
سوالات متداول تهیه کربنات سدیم از جوش شیرین
- آیا بی کربنات سدیم و جوش شیرین یکی است؟
بله جوش شیرین از ترکیبات یون سدیم و یون بی کربنات ساخته می شود. - آیا جوش شیرین برای بدن مضر است؟
جوش شیرینی اگر به اندازه مصرف شود هیچ خطری برای بدن ندارد اما اگر در مصرف آن زیاده روی شود می تواند خطراتی به همراه داشته باشد. - آیا از جوش شیرین می توان به عنوان ماسک هم استفاده کرد؟
بله از جوش شیرین یا بی کربنات سدیم می توان به عنوان لایه بردار پوست استفاده کرد.
No comment